Asertywność – to sposób zachowania, który:
- wynika z bycia w zgodzie z samym sobą oraz przejawianiem pozytywnego stosunku zarówno do własnej osoby jak i do innych,
- wiąże się z autentycznością postawy (uczciwością wobec siebie i otoczenia), szacunkiem, co pozwala na swobodne wyrażanie własnych myśli i uczuć, poglądów oraz opinii, bez względu na opinie innych
- charakteryzuje się zdolnością do obrony własnego zdania / opinii w godny sposób, z poszanowaniem prawa do wyrażania opinii przez innych, których zdanie może być odmienne.
Asertywne zachowanie zatem to takie w którym akceptujemy siebie – uwzględniając własne potrzeby w stosunkach z otoczeniem jak również potrzeby innych (mowa tu o potrzebach psychologicznych: związanych z dobrym samopoczuciem i satysfakcją z kontaktu w otoczeniu). Asertywność – pozostaje w związku z własną wyważoną i pozytywną samooceną.
Prawa osobiste
- Masz prawo do czynienia tego, co chcesz – dopóty, dopóki twoje działania nie ranią kogoś innego.
- Masz prawo do zachowania swojej godności przez asertywne zachowanie – nawet jeśli rani to kogoś innego, dopóty, dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne (tj. uczciwe i prawe w zamierzeniach).
- Masz prawo do przedstawiania komuś swoich próśb – dopóki uznajesz, że osoba ta ma prawo do odmowy.
- Istnieją takie sytuację między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania i wyjaśnienia problemu z drugą osobą.
- Masz prawo z korzystania ze swoich praw. Jeśli z nich nie korzystasz, to godzisz się na odebranie ich sobie.
Zachowania asertywne
- Wypowiadaj się we własnym imieniu – stosując komunikat „ja” – o mnie (tj. w pierwszej osobie liczby pojedynczej) zamiast o Tobie, np. myślę inaczej …, mam inne zdanie …, chcę… uważam, że … Jasno wyrażaj własne opinie oraz potrzeby – nie pozostawiając innym informacji o sobie w sferze domniemania i domysłów.
- Mów o konkretnym zachowaniu a nie o osobie: np. spóźniłeś się …a nie: jesteś spóźnialski
- W kwestiach spornych wyrażaj opinie zamiast oceny, np. mów: moim zdaniem, mam na to inne spojrzenie zamiast: nie masz racji, jesteś głupi.
- Unikaj tzw. generalizacji, określeń o wymiarze ostatecznym, np.: Ty nigdy nie możesz mnie wysłuchać, jesteś całkowicie nieodpowiedzialny, zawsze muszę coś po tobie poprawiać, nigdy nie można na ciebie liczyć, wiecznie się spóźniasz…itp.
- Rozmawiając o kwestiach spornych stosuj tzw. zasady harwardzkie w negocjowaniu porozumienia:
- oddziel człowieka od problemu: mów o konkretnej sprawie zamiast krytykować osobę
- mów o interesach a nie o stanowiskach: interesy – to inaczej potrzeby, rozmawiaj o potrzebach własnych oraz drugiej strony
- stosuj obiektywne kryteria: przybliżaj konkretne fakty zamiast interpretacji i oceny
- szukaj kreatywnych rozwiązań: zachęcaj i angażuj drugą stronę do szukania nowych alternatywnych rozwiązań korzystnych dla obu stron.
Procedury asertywne:
- FUO – Przedstaw Fakty, Ustosunkuj się do nich, wyraź swoje Oczekiwania
- Procedura Pameli Buttler: to stopniowe wywieranie wpływu, gdy poprzez dołączanie kolejnego postępowania (gdy poprzednie nie skutkuje) w celu wyegzekwowania swoich praw: 1. Powiedz o danej sytuacji, 2. Wskaż na konsekwencje, 3. Wyraź uczucia/np. niezadowolenie odwołaj się do „zaplecza”: powołaj się na zasadę, prawo itp. 5. Zapowiedz sankcje/karę 6. Wykonaj zapowiedzianą sankcję/ karę
- Odmawiając: powiedz nie, nazwij to, czego odmawiasz, daj krótkie uzasadnienie, zastosuj „zdartą płytę”.
- Zdarta płyta: powtórz wielokrotnie swoje zdanie, konsekwentnie tymi samymi słowami – w odpowiedzi na nalegania drugiej osoby, ważne jest stanowcze i łagodne powtórzenie swojego stanowiska
- Sondowanie: podczas krytyki, z jaką się spotkasz domagaj się merytorycznej rozmowy o problemie opartej na konkretnych kryteriach/ parametrach oceny: co konkretnie było źle?, … co konkretnie miało być zrobione…?, dlaczego uważasz, że to nie jest nic warte …. co konkretnie budzi twoje zastrzeżenia…? Itp.
- Osłona: forma emocjonalnego osłonięcia się przed słownym niekonstruktywnym atakiem drugiej osoby. Zauważamy, że wypowiedzi atakującego to subiektywny ogląd sytuacji a nie czyste fakty: rzeczywiście- mogłeś pomyśleć, że nie jest to nic warte …. tak a twoje perspektywy mogło to tak wyglądać …mogłeś tak pomyśleć … itp. Kluczowa jest tu świadomość, że to tylko opinia tej osoby.
- Asertywne wyznaczanie granic: stanowcze żądanie np.: nie życzę sobie, żebyś tak się do mnie zwracał!